HISTORIA DA SEMANA SANTA DA CIDADE DE LUGO

1.- DO SAN LÁZARO AO DOMINGO DE PASCUA.

 

A Semana Santa, dentro da liturxia da Igrexa católica, é unha semana do ano, entre o 21 de marzo e o 21 de abril, que oscila en función de que coincida a primeira lúa chea tras o equinocio de primavera no domingo inmediatamente anterior á súa celebración. E esta data, que é limiar da Semana Santa, na tradición Lucense vén caracterizada, sen dúbida, pola festividade de San Lázaro, no barrio da Ponte. É este un barrio que nos trae os recordos e evocaciones da peregrinación a Santiago de Compostela. Tamén aquí reverberan os ecos do inicio do cristianismo na romana cidade de Lucus Augusta, cristianismo que, segundo a tradición, viño de mans do Apóstolo Santiago e do seu discípulo San Capito, primeiro Pastor lucense. Esta primeira comunidade, e sempre seguindo os fíos de antiquísimas tradicións, foi martirizada no próximo lugar de Pontegaos, pertencente a esta mesma parroquia de San Lázaro da Ponte e despois as cinzas das súas mártires foron estendidas no Lugar de Sanctas Masas.

É tamén neste lugar da Ponte, por onde discorre manso o río Miño, a pouco máis de trinta quilómetros do seu nacemento, onde durante séculos se obtivo o peixe, dieta fundamental das vixilias cuaresmales. Aínda na actualidade gárdase o recordo dos pescadores con rede do río Miño e do produto da pesca organizado en ?cambadas?, que é unha medida tradicional delimitada por unha vara en forma gayada da que se colgan os peixes introducindo a súa parte máis longa pola agaya e saíndo pola boca do peixe, así un detrás doutro ata completar a lonxitude da devandita vara.

É este barrio da Ponte un lugar con carácter e personalidade propios, alí atópase o antigo ?Hospital Real? que foi de presentación dos Cabildos catedralicio e municipal (aos cales aludiremos repetidamente ao longo deste traballo), con funcións de parroquia. Máis tarde Vigairía perpetua, desde 1796, do mesmo xeito que Santiago de Saamasas que lle é limítrofe (augas por medio), figurando en 1891 como curatos independentes. É, na actualidade, anejo de Santiago de Piugos co particular de ser residencia do cura reitor, precisamente en parte do que foi hospital.

Do antigo edificio consérvase o pórtico barroco con imaxe petitoria do Santo patrón e parte da nave, juntamente cos retablos e imaxinería interior. Entre o templo e o hospital, discorre o Camiño de Santiago (camiño Primitivo). O edificio do hospital consérvase a pesar de numerosas alteracións feitas para a súa adaptación como vivendas particulares. A fronteira á igrexa, que é a usada precisamente como reitoral, ten decoración propia do barroco de placas e unha inscrición que di: ESTE HOSPITAL FIXO REINANDO CARLOS III DIVOS GARDE SENDO VISITADOR D.MAURO VALLADARES SOTOMAYOR PAI REVERENDISIMO ADMINISTRADOR D.ANTONIO BENITO TEIXEIRO E MONTENEGRO ANO DE 1779. MESTRE DE OBRA FVLGO DURAN.

Pois ben, a este lugar baixan de romaría gran número de lucenses todos os anos a escoitar calquera das misas que, desde a Vespertina ata a Maior, prolónganse ao longo da mañá. En calquera delas interpelaranos o evanxeo propio da festividade e que servirá a modo de pregón dos misterios propios da fe que se vivirán nas datas vindeiras. Este evanxeo non pode ser máis apropiado, pois nos sitúa na parábola do pobre Lázaro e do rico Epulón. Será precisamente neste evanxeo onde atopemos unha pauta que se repetirá ao longo das celebracións da semana grande: a convivencia neste mundo de ricos e pobres. Da relación entre ambos os estados de benestar, atopamos o acto do ?Lavatorio dos Pés? dentro da celebración dos oficios do Xoves Santo. Un dos seus antigos símbolos populares consistía en que a persoa máis acomodada do pobo lavaba os pés aos máis pobres. Así mesmo tamén escoitaremos na proclamación deste evanxeo a adecuada frase profética ?se non escoitan aos profetas non crerán nin aínda vendo resucitar a un morto?.

Logo de escoitar a misa, imporase o santo, con esta curiosa oración: ?San Lázaro Glorioso, de Deus alcanzade graza para salvarnos e para o corpo sanidade? sendo a construción gramatical de xeitos renacentistas. Así mesmo tamén nos imporán a Santa Lucía, quen en Lugo ten unha especial importancia, porque coa súa festa (o 13 de decembro) comezaban as perpetuas néboas, ocasionadas en gran medida polo Miño, e que se comezan a disipar ao principio da primavera. A oración de imposición di: ?Santa Lucía gloriosa protexede aos vosos devotos con luces do ceo e vista nos ollos?. Terminada a misa Maior sairá a procesión que percorre un tramo do camiño de Santiago, coa cruz parroquial á cabeza e despois en sendas andas portadas por veciños do devandito barrio as imaxes de San Lázaro, Santa Lucía e a Virxe do Rosario tras as que camiñan os sacerdotes concelebrantes, autoridades e pobo en xeral.

Despois comprarán as típicas rosquillas de anís que se poden adquirir nos postos rueiros á porta do templo para levar de volta á cidade.

O San Lázaro supón en Lugo a antesala á Semana Santa. E actúa no seu contido litúrxico e simbólico como chamada á participación dentro dos misterios que terán o seu parte central no chamado Triduo Pascual (Xoves Santo, Venres Santo e Sábado Santo)

 

2.- SEMANA SANTA NO RURAL DE LUGO

 

Como quedou patente a cidade de Lugo é unha cidade eminentemente rural, é dicir, que as manifestacións da cidade ven copiadas dalgún modo dentro dos ambientes rurais, servíndonos isto, a efectos do noso estudo, como fonte viva onde poder contemplar costumes quizais xa desaparecidas dentro do medio urbano pero de total vixencia dentro do mundo rural.

Dentro destes costumes estaba a denominada como ?cumprir ou Preceuto? como cumprir co precepto. Consistía en acudir a confesar antes de Pascua, como mandan os mandamentos da Santa Nai Igrexa (Comulgar polo menos por Pascua de Resurrección, do que se esixe, Confesarse polo menos unha vez ao ano, en perigo de morte e se se ha de comulgar). Para iso citábase aos veciños dunha parroquia dentro da igrexa para poder confesar e neste acto participaban os sacerdotes do contorno parroquial, sendo a semana anterior a elixida para tales efectos. Na actualidade isto foi substituído polas celebracións penitenciales que levan a cabo nas parroquias urbanas ata o mesmo día do Xoves Santo.

Outro acto central da Semana Santa rural témolo na Solemne Bendición dos Ramos, esta levaba a cabo nas parroquias cabeceira de curato e eran famosos os ramos de gran tamaño que levaban os mozos, algún dos cales non entraban en altura pola porta do templo. Estes ramos eran levados para as casas e gardábanse nos fallados, queimándose algunha rama nos días de tormenta a xeito de protección, práctica que, teño constancia, estendíase á propia cidade e desapareceu a medida que desaparecían as cociñas de leña.

 

Un costume, outrora claramente urbana e hoxe en día, no que respecta a Galicia, eminentemente rural, constitúena os chamados ?Calvarios?, que consisten no rezo das estacións do Vía Crucis. Nalgúns lugares coñécese o itinerario de discurso co mesmo nome de ?calvario? que deixou a súa pegada na toponimia local e nalgún que outro resto. É quizais unha das celebracións máis fermosas e con maiores restos arqueolóxicos de fitos pare xeográficos podemos atopar, non soamente en Galicia, senón tamén en Portugal (onde existen marabillosos exemplos urbanos en pleno uso e vixencia, dotados de capelas con imaxes de tamaño real). Tamén temos unha fermosa mostra no Santuario das Hermitas no Bolo (Ourense).

Entre os exemplos de Calvarios próximos á cidade de Lugo, podemos citar o de San Juan do Campo. É esta unha feligresía cabeza do arciprestazgo de Pallares, no relixioso e que, no civil, pertence ao concello de Lugo, de cuxa cidade dista uns trece quilómetros. Na actualidade aínda podemos atopar un total de 4 cruces de pedra que marcaban os fitos das estacións. Estas cruces estaban situadas nos cruces de camiños e en lugares emblemáticos ata completar o número de catorce que son as estacións do Vía Crucis e que, con algunhas particularidades, conformaban o rezo do Calvario. Ben é certo que, co paso do tempo, esta manifestación da relixiosidade popular quedou relegada ao interior dos templos onde se seguían as estacións polas litografías colocadas nas paredes con este fin, copiando desta forma os xeitos urbanos.

O rezo dos Calvarios foi recreado de mans da confraría do Desencravo nos últimos anos, en que se puideron escoitar, quizais tras máis dun século nas rúas de Lugo aquelas estrofas que din:

 

Bágoas de coraçón.

De coraçón chorémolas.

Para que todos logremos.

Os froitos da paixón.

 

Outro exemplo de tradición popular témolo na devoción ao Ecce Homo ou Bo Jesús, pero son casos de igrexas rurais dotadas cun desenvolvemento en planta que permite ter capelas laterais. Este é o caso da igrexa parroquial de Santiago de Saa, pertencente ao arciprestazgo dos Cotos da Dereita do Miño, concello de Lugo e separada da capitalidade municipal por escasos sete quilómetros. Esta igrexa ten cruceiro e nas súas capelas atopamos dun lado o altar do Ecce Homo, e do outro o da Virxe do Rosario (clara influencia da orde dominica, o cal está corroborado ademais pola iconografía do desaparecido altar maior onde estaban as efixies de Santo Domingo e Santa Rosa de Lima hoxe recuperadas tras longo avatar e engrosando os fondos da imaxinería da capela da Soidade da (Ou.F.S) debido á delicadeza e celo de D. Manuel Urbano Barrio Moure). Recalcar, nun inciso, que tanto franciscanos como dominicos foron os grandes impulsores dos actos públicos da Semana Santa. Parece ser que nesta parroquia de Saa e no século XIX sacábase procesión de ?Sudarios? coa imaxe do Ecce Homo o mércores Santo acompañada soamente por homes, despois tiña lugar o oficio chamado ?de Tebras?, no que en recordo da paixón de Cristo facíase o maior dos estrondos posible para o que se usaban carracas de madeira, algunha das cales era de enormes dimensións. Precisamente, ata a última reforma que afectou a torre das campás da Catedral de Lugo, existía neste lugar unha ?Carraca? de grandes dimensións. Consistía este dispositivo nunha serie de taboleiros unidos a un eixo que viraban ao ser accionado un manubrio; ao producirse este movemento, púñanse en funcionamento uns mazos de madeira enganchados por argollas aos vértices dos taboleiros para así poder moverse con liberdade. Ao facer isto golpeaban os mazos sobre os taboleiros producindo gran estrondo. Engadir que esta carraca substituía ás campás nos oficios do triduo pascual desde a tarde do Xoves Santo á madrugada de Resurrección.

O xoves Santo pola tarde, tras os oficios, procedíase ao lavatorio dos pés que era realizado polo párroco ou polo señor da torre aos máis pobres da parroquia aos cales agasallábaselles despois cunha merenda. Acto seguido e tras a comuñón encerrábase o santísimo nun sagrario ou ?Monumento? que se engalanaba por parte da veciñanza que traía o mellor que podía achar nas súas casas para a ocasión, pero sobre todo flores e velas que despois se recollen por parte dos veciños para acender nas súas casas os días de tormenta. A este efecto establecíanse quendas de Vela durante toda a noite.

Na vida diaria do campesiño, a semana Santa marcaba un impás que repercutía no simbólico dun xeito moi marcado, pois o propio xoves, ao mediodía interrompíase todo tipo de faena que xa non se renovaría ata o sábado ao mediodía. Neste sentido era tal o sentir popular que se ao tañer a campá collía ao campesiño co carro en camiño, este sacaba o yugo ao gando, abandonaba a carga e deixaba á yugada solta camiñando a casa, regresando o sábado ao lugar de partida a recollela. Proba deste costume foi recollida en Santa Marta de Fixós, parroquia anexa de Santiago de Saa, concello de Lugo, a cinco quilómetros da cidade.

Será precisamente o sábado cando acaba o loito e recollemento cos sones da campá da igrexa tocando a Gloria. Tamén na noite do sábado tráese a auga bendita para as casas bendicíndose co ramo tanto os campos como os animais e a propia casa no día seguinte Domingo de Resurrección. Nalgúns lugares, como na parroquia de Miñotos, en Ourol, íase en procesión ata a parte máis alta da parroquia e desde alí o sacerdote impartía a bendición aos campos e a todo o que sobre eles se atopaba.

Pero o Domingo de Pascua, polo que ao rural da periferia de Lugo incumbe, era o día dos ?Ovos de Pascua?. Ese día os nenos reunían a maior cantidade de ovos que podían e íanse ás beiras dos ríos a preparar saborosas tortillas elixindo sobre todo a proximidade dos muíños. Así ocorreu durante séculos en que as aceas do obispado próximas a San Lázaro, ou os muíños do río Fervedoira, de Penoucos ou do Rego dous Hortos foron testemuñas da festa de pascua.

 

3.- A SEMANA SANTA NA HISTORIA

 

3.1.- IDADE MEDIA.

 

O Lugo medieval é unha encrucillada de camiños que ten na Praza do Campo o seu punto central e dentro do seu perímetro murado pódense atopar distintas encrucilladas marcadas quizais pola presenza dunha cruz. É, ante todo, un lugar de paso de peregrinos ao sepulcro do Apóstolo. Ao redor das encrucilladas e ao camiño apíñanse as casas que reaprovechan os restos das edificacións romanas. Dentro deste espazo destacará unha praza como lugar público: é o denominado como ?Fieis de Deus? e tamén como Bo Jesús. Está situada aos pés da igrexa maior de Santa María e próxima aos palacios episcopais e á ?Alberguería? ou hospital de pobres peregrinos. Sería este, probablemente, o lugar onde se desenvolvesen os Autos Sacramentales? De feito, ata datas recentes, o Sábado Santo acendíase neste lugar a fogueira onde despois se procede a acender o cirio pascual. Con isto comezaba a gran festa da pascua, que era o día en que os catecúmenos entraban, polo bautismo, a formar parte da Igrexa, comezando para os Cristiáns a maior festividade do ano, a Pascua. Era xa que logo este lugar, o atrio maior do templo e o sitio elixido para as celebracións públicas que de portas fóra do templo tiñan lugar, como preámbulo dos oficios propios de cada xornada do triduo pascual. Probablemente así fose pois noutros lugares así ocorría e de feito nalgúns aínda ocorre tal e como hoxe podemos ver no Santuario da nosa Señora das Hermitas, provincia de Ourense e obispado de Astorga. Pero algo ía cambiar nestes afastados tempos medievais, e ese algo viría polo propio Camiño de Santiago. Será a fundación, nos arredores do burgo medieval (aclarar que non das murallas), dos conventos de San Francisco e de Santo Domingo. Con Ordénelas Mendicantes chegará todo un mundo de participación e de implicación dentro dos grandes acontecementos da fe. Os dous conventos situaranse moi próximos un do outro e pronto farán notar a súa presenza na vida local. Non é estraño que, dos poucos datos conservados sobre a Semana Santa anteriores ao século XX, a maioría fannos referencia a estes dous conventos.

 

3.2.- RENACEMENTO, BARROCO E EXCLAUSTRACIÓN.

 

A cidade de Lugo aparece nos séculos XV, XVI e XVII cun tecido urbano apiñado por unha banda ao redor da Catedral e por outro ao redor das principais vías de comunicación. xurdiu no medio o elemento urbano-renacentista primordial que non é outro que a Praza Maior; nestes espazos atópanse un total de catro conventos: San Francisco no barrio do Carboeiro, Santo Domingo, Santa María a Nova de monxas dominicas na rúa de San Pedro (coñecido este lugar tamén como ?Burgo Novo?) e o convento de San Agustín de agostiñas recoletas no fondo da praza Maior (tamén coñecida como ?cortiñas de San Román?). En todos eles a celebración da Semana Santa será un feito primordial, como o testemuñan sobre todo as construcións dos dous mosteiros femininos, cuxas fachadas principais estaban dispostas de maneira que as procesións puidesen facer ?estación? no seu interior, isto é, a fachada lateral pasa a ser a principal onde se sitúan dúas portas, unha a principal e outra, dentro do mesmo plano, para facilitar que o cortexo poida atravesar o templo e saír por outra porta distinta que non foi a de entrada; isto únese á existencia dunhas cruces colocadas na cidade, sobre todo nas encrucilladas, que permitían o exercicio do Vía Crucis polo armazón urbano. Así, o cinco de abril de 1780, dise que ?todos os domingos salga fóra da capela da Orde Terceira de San Francisco o Vía Crucis que vén celebrándose polas rúas e sitio en que para o mesmo formáronse antigamente algunhas cruces a fin de que sirva de exemplo aos veciños?. Xa máis recentemente, en concreto a principios do século XX (ano 1923) dáse conta que son contadísimas as persoas que asisten ao Vía Crucis das tres da tarde en todos os domingos do ano, con excepción feita dos días de Semana Santa. Por estes datos, extraídos da documentación da Orde Terceira de San Francisco, cónstanos por unha banda que os lugares en que se achaban as estacións viñan de antigo e doutra banda, que o rezo do Vía Crucis era un exercicio bastante frecuente dentro do devir da cidade.

Transcribiremos a continuación como se desenvolvía unha procesión de penitencia, trátase en concreto dunha procesión da virxe de n> Sra. das Dores datada en 1698:

?(?) celebrouse con toda solemnidade unha misa cantada do Misterio das Dores asistindo a ela A súa Ilustrísima. Dispuxo que o domingo levase dita Santa Imaxe ao convento de San Francisco. O primeiro dispúxose que todos quedasen en corpo, os eclesiásticos quedasen o loba, sen manteo e chapeu e os seglares sen capa, espada e chapeu, e a todos déuselles coroa e soga, e precedendo co estandarte o noso irmán o regidro Don Tomás Pardo vestido de Nazareno foise pondo en orde de dúas en dúas a procesión dando a cada parella iguais penitencias, como foron de cruces ao lombo, outros atados a columnas, outros con grilos nos pés, outros con cadeas postas ao pié, e botadas ao ombreiro, outros con grilos e esposas, nas mans, outros con caveiras e pesos nas mans, outros con crucifixos e os que podían a súa vela, en que ía gran número de sacerdotes descalzos e o noso irmán D. José Portillo, racionero, no medio da procesión, revestido con alba e estola morada, e un crucifixo moi grande nas mans ; ???.Tamén o noso irmán, coa cruz tendida sobre as súas costas e os brazos metidos nunha argolla de ferro. Logo dos devanditos irmáns e particulares seguíanse os relixiosos de N.P.S Francisco coas súas soga, coroas e crucifixo na man, e ao o último a dita Santa Imaxe, que a levaban os nosos irmáns Don Álvaro de Lois e Gayoso, maestrescuela e cóengo desta S. Igrexa, D, José Mexia, así mesmo cóengo, Licdo. D. Pedro López García e o Licdo. Bartolomeu Álvarez, indo todos en loba, soga ao pescozo, e coroa, e nesta orde coa maior compostura, silencio e edificación que se puido pensar saíu a procesión collendo desde o pórtico á praza do Campo pola rúa da Cruz e de Batitales, pola praza de arriba entrouse na igrexa da Noba onde as relixiosas tiñan prevido o seu altar no cal púxose á nosa Señora e ditas relixiosas cantáronlle ao son do arpa e música o salmo Miserere mei Deus, e ao fin a oración do misterio das Dores, coa prol vitanda mortalitate, e acabada proseguiu á igrexa das recoletas e endereitouse á Igrexa Maior ata onde a música viño cantando a ladaíña, e á porta de devandita igrexa saíu o Sr. Bispo e cabildo cos seus pellices a recibir a Santa Imaxe, cantando a música o salmo Miserere; e levárona xunto ao altar maior e puxeron outro que estaba á beira do evanxeo ????Empezou a saír pola porta principal que vai ao palacio, e o seu Ylma. e o Cavildo chegaron ata a porta de San Froilán a despedila, e endereitouse dereito pola praza do Campo a San Francisco cantando en Miserere, e tocándose a repique as campás da catedral que saíu dita procesión do convento e volveu a el.

Continúa noutra parte a referencia a outra procesión coa devandita imaxe existente pertencente á Orde Terceira de San Francisco. Este escrito complétanos o itinerario e dános algúns datos importantes con relación á organización das procesións penitenciales.

?(?) levase dita Santa Imaxe a San francisco con penitencia pública en procesión a que concorreu gran xente dos lugares circunvecinos a cal fíxose na orde seguinte: Esta Venerable Orde volveuse a xuntar e formar como na primeira procesión e presidíndolle a Comunidade, saíu da Igrexa Maior co seu estandarte diante e foron case sen número as persoas que foron con penitencias públicas seguindo devandito estandarte; seguídanse as cruces da Catedral e Comunidades, indo os Pais Dominicos caladas as capelas e soga ao pescozo, os Pais Franciscanos sen manto coa súa soga e coroa e as mans metidas nas mangas dos hábitos. Seguiáse toda a crerecía coas súas sobrepellices, soga e coroa, uns con velas e outros con crucifixos. Presidía a todo o Cabildo vestido coas capas de coro soltas, recollida a punta sobre o ombreiro, soga e coroa e vea en man. E catro cóengos e dignidades co mesmo hábito levaron á nosa Señora, alumándose catro capeláns cos seus blandones os tres descalzos como o ía o portacruz, e outros máis ministros da igrexa, servindo neste obsequio os dignidades e cóengos que levaron á nosa Señora de capeláns, e os capeláns que levaban os blandones de acólitos. Pechaba esta lucidísima procesión o preste revestido coa súa capa morada e un crucifixo grande, e o seu Ilma. Cuberta a cabeza co capuz da capa morada que levaba, coa súa soga ao pescozo, e unha cruz na man. E logo de todo isto ía toda a Cidade en forma coas súas maceros e ministros, todos vestidos de loito, e sen espada e chapeu, coa súa soga e coroa, e nunha man un crucifixo e noutra unha vela, e despois seguíase toda a plebe en que ían moitas con penitencias secretas e públicas, e moitas descalzas, e nesta orde e composición colleuse o pórtico de Palacio polo Campo do Castelo, á porta de San Pedro por cuxa cale veu á praza ( a Praza Maior) e de alí á rúa de Batitales, á da Cruz, á praza do Campo e ao Convento de San Francisco?.

Tamén nos consta a existencia na nosa cidade dos chamados ?pasos de disciplinantes? chamados aquí ?Sudarios?. Saían pola noite do Xoves Santo, en moitas partes de Galicia, pertencían á confraría denominada da Beira Cruz ou, como no caso de Portomarín, do chamado Cristo das Vitorias. Estes sudarios vestían as súas carnes unicamente co que tapaba os seus partes, e cubríanse dunha saba branca, o que xustificaba o nome de ?Sudarios?. Así mesmo colocábanse todo tipo de disciplinas, talles como sogas, argollas de ferro, coroas de espiñas, etc., organizándose sen distinción de sexos, o que ocasionou algúns abusos que obrigaron aos concellos a ditar resolucións na súa contra. Estas queixas e abusos chegaron a oídos do Sr. Arcebispo San Clemente traendo como consecuencia a prohibición das procesións nocturnas por parte do Real Consello no ano de 1700 .

Unha cerimonia que é recollida por diversos autores como propia da cidade de Lugo, é mester dicir, en honra á verdade, que existe así mesmo noutros lugares, aínda que é certo que na de Lugo vese rodeada dunhas características especiais. Esta cerimonia desenvólvese na tarde do Xoves Santo na que, tras finalizar os oficios no altar maior, recóllese a sacra forma no cáliz Gótico, fermosa peza doada á catedral polo que fose bispo de Lugo D.García Martínez de Baamonde no ano 1461 citado no inventario de 1628 ?un cáliz de prata moi grande, labrado ao antigo, que serve no altar maior para as festas principais?. A continuación, diríxese de mans do Bispo polas naves da Catedral, baixo palio portado por seis cabaleiros que tiveron que esperar anos a acceder a tal mercé, e diríxense en organizada comitiva á capela do trascoro onde se colocou o monumento. Alí espérano, flanqueando o corredor central, en perfecta orde, unha garda armada que rende armas ao paso da Sacra Forma. Depositan a N.S. no camarín do sagrario e retírase ao carón S.Ilma. e o palio recóllese na sancristía. Acto seguido aparece polo corredor o rexedor máis antigo juntamente co procurador que fai as funcións de secretario, acompañados de todo o rexemento local con maceros e pendón á fronte. Despois, por parte do Xustiza e do Procurador procédese a comprobar que a sacra forma áchase realmente alí levantándose, por parte do escribano, o acta correspondente e péchase o sagrario con tres chaves, unha entrégase ao Sr Bispo, outra ao Rexedor e outra queda de mans do Procurador. Despois colócase ademais un lacre na porta do sagrario e sélase cun fermoso selo labrado nunha peza de prata e coa manecilla realizada en marfil; este selo é de forma oval e divide o seu campo en brasón e bordura, subdividiéndose así mesmo o brasón en tres partes. A 1ª con coroa real pechada, representa á súa Magestad Católica. A segunda o Cáliz, a sacra forma e dous anxos adoradores, que representa o Privilexio Eucarístico, e a terceira a torre e os leóns que representan á cidade de Lugo. Leva en bordura o lema: A CIVDAD DE LVGO CABEZA DO REINO DE GALICIA que segundo a tradición concedeulle o rei suevo Teodomiro. Colocado o selo procédese á colocación dunha garda de gala diante do monumento, retirándose acto seguido e tras a correspondente reverencia os cabildos catedralicio e municipal.

Sobre a orixe deste culto hai diversas versións. A máis ?lucense?, por así chamala, remóntanos a un feito antigo en que convertido o rei Teodomiro ao cristianismo, reuniuse polo seu auspicio nesta cidade o chamado ?Concilio Lucense? para tratar dos erros dos herejes Sacramentarios, no cal foron condenadas as doutrinas destes; pero moitos destes herejes ocupaban postos moi relevantes tanto na sociedade civil como na eclesiástica, de feito un deles de alta dignidade catedralicia aproveitando a súa posición e o solitario que estaba o sagrario pola noite, roubou a sacra forma e colocou no seu lugar un corno. Descuberto o feito causou grande espanto e congoja, o que obrigou a colocar un retén armado como custodia da Sacra Forma.

Aínda que esta é unha fermosa historia polas características que entraña o propio acto en si, vese nel algo máis propio dun auto sacramental, onde as autoridades civís e eclesiásticas representan tanto ao Sanedrín como á Administración Romana do século I no acto de colocación da pedra do sepulcro.

Xa para finalizar diremos que esta tradición mantívose viva ata a segunda metade do século XX, en que foi simplificada adaptándose a novas disposicións da Igrexa tendentes a dar maior protagonismo aos fieis.

 

3.2.1.- A TERCEIRA ORDE DE SAN FRANCISCO.

 

Polas súas características e o seu protagonismo no tema a tratar quixemos desglosar este apartado do capítulo anterior, servíndonos ademais de ponte entre a Semana santa antiga e a actual. E sobre isto xogará un papel moi importante a V.Ou.T (Venerable Orde Terceira).

O século XIX foi un século convulso en todas as ordes e a nosa pequena cidade non foi allea ás convulsións que o sacudiron ata o máis profundo dos seus cimentos. A Desamortización de Mendizábal deixou á cidade sen as comunidades de Franciscanos e Dominicos, ademais das de monxas dominicas e de Agostiñas. Se isto non fose suficiente, algunhas capelas foron tamén derrubadas ao longo do século, así a da Virxe do Rosario no convento de Santo Domingo de onde saía a procesión do Santo Encontro. Outras, como a da Orde Terceira de San Francisco, salváronse ?in extremis? aínda que se intentou en diversas ocasións (algunhas ben entrado o século XX) a súa derriba por motivacións estéticas máis que discutibles. Aínda que no apartado anterior faciamos mención da procesión da Dolorosa, organizada pola Venerable Orde Terceira de San Francisco, será bo facer unha breve descrición da súa historia na nosa cidade.

Seguindo a D. Amador López Valcárcel no seu libro ?historias Luguesas?: ?Ata o ano 1690 os cultos deberon celebrarse na igrexa de San Francisco, pertencente ata a exclaustración do século pasado á primeira Orde franciscana e hoxe convertida en igrexa de San Pedro de Lugo. O día primeiro de maio de devandito ano a Xunta de goberno da Orde Terceira decide que se dea Poder á ministro D. Afasto de León e Castro, Don Gabriel Rubiños, Don Francisco Varela e ao Secretario Don José López Mejía para que en nome da Irmandade poidan outorgar a escritura coa comunidade de San Francisco en razón da Capela que se intenta facer, e para pór as cláusulas e pactos que foren necesarios ata que con efecto consigan o sitio que for conveniente e necesario para devandita capela no que ditos señores fixeren desde logo apróbano.

E parece ser que a xestión da mencionada comisión foi frutífera posto que, aínda que non foi moita a celeridade con que se construíu, xa o 11 de novembro de 1698 dise que a xunta celébrase dentro da Capela da Venerable Orde Terceira, que esta xunta era a primeira que na capela facíase e que en breves días estaría en perfección para pór nela a imaxe da Soidade, a cuxa advocación dedicar???Sobre a construción da devandita capela de que deu fe Diego Sánchez de Ulloa, escribano, en 17 de maio de 1690, cuxa escritura está insere noutra de que deu fe Pedro Díaz Teixeiro e Vaamonde nos 14 de outubro de 1693?.

Sabemos así mesmo por esta fonte e por outras consultadas para este traballo, que en principio a capela contaba soamente con dous altares; o da Dolorosa (da Virxe da Soidade) e o Pavillón do Ecce Homo. Precisamente son dúas imaxes que, cónstanos, eran sacadas en procesión na Semana Santa. Da primeira delas sabemos que pertencía á confraría da nosa Señora das Dores; esta confraría tiña estatutos propios establecidos pola orde franciscana da cal dependía. Entre os actos que en honra da Virxe das Dores celebrábanse, estaba a propia novena da Virxe, que se celebraba de modo que o último día coincidise co Domingo de Ramos, celebrándose polas rúas da cidade unha procesión moi concorrida e non menos devota, coa imaxe da Virxe; esta procesión celebrouse deste xeito ata que no ano 1885 acordouse que a novena comezase o xoves da cuarta semana de Coresma, o que obrigou o traslado da procesión ao venres anterior á Semana Santa, festividade da Virxe, ata que o Concilio Vaticano II trasladouna ao mes de setembro; esta procesión seguiuse celebrando ata finais dos anos ?60 do século XX e no ano 2007 volveuse a recuperar por parte da Confraría do Desencravo e das Maiores Dores de María Santísima.

Outra imaxe procesional existente na mencionada capela, e que polos datos que temos sabemos das máis antigas, era a do Ecce Homo, ou Cristo flagelado. Trátase dunha talla realizada en madeira de nogueira, de boa execución e policromado. Ten unha altura de 1 metro e 40 centímetros e representa a Xesucristo atado a unha columna baixa -como apunta a tradición-, cuberto cun pano de pureza e apreciándose no seu corpo as pegadas dos lategazos aínda que demostrando gran serenidade e enteireza, característica que lle dá a teatralidad propia das imaxes de Semana Santa de finais do século XVII. vimos algunha fotografía antiga onde saía esta imaxe en procesión. Aínda que cremos que en principio saía o Xoves Santo, na mencionada fotografía víase precedendo á urna do Santo Enterro. O camarín onde se acha foi realizado en 1770 e saíu de trázalas de Juan Bautista Franco e do mestre de escultura e arquitectura D. Agustín Baamonde, participando así mesmo na execución do conxunto os mestres escultores Joaquín de Losada e D. Juan González de Rioboo ( estes Rioboos forman parte dunha saga de mestres que traballan en Lugo durante todo o século XVIII debéndose a eles obras tan magníficas como o Altar Maior da igrexa da nosa Señora de Guimarei en Friol-Lugo). Neste camarín colócase o monumento o día de Xoves Santo.

Pero quizais o testemuño vivo máis actual da presenza da Orde Terceira de San Francisco na Semana Santa de Lugo vén de dous pasos procesionais que estiveron presentes, dunha forma documentada e clara, polo menos nos últimos 150 anos. Trátase dos da nosa Señora da Soidade e do Santo Enterro. Deste último diremos que procedía do convento de Santo Domingo de Lugo. Así, o día 25 de marzo de 1840 acórdase ?Suplicar aos señores gobernadores do obispado, sede vacante, se dignen agraciar gratuitamente á irmandade coa efixie do Corpo de Xesucristo e urna en que sae en procesión o Venres Santo segundo verificouno neste ano e quedou do extinguido convento de Dominicos desta cidade?.

Parece ser que a súplica tivo rápida contestación pois uns meses despois a imaxe era trasladada á Capela da Venerable Orde Terceira. Trátase dunha imaxe articulada preparada para o acto do Desencravo. É de tamaño real tallada en madeira de nogueira, ten os brazos unidos ao tronco mediante articulacións de pel o que permite encartar os brazos tras ser descendida a imaxe da cruz para introducila na correspondente urna. A obra é atribuída ao mestre D.Agustín Baamonde. O Cristo yacente será colocado a mediados do século XIX no retablo maior, aos pés da Virxe da Soidade; en canto á urna procesional cónstanos que a actual substituíu a outra máis antiga, sendo a presente agasallo da súa Maxestade Dª Isabel II. Primeiramente sacouse este paso procesional aos ombreiros, precisamente como se sacaban outrora todos os pasos da Semana Santa Lucense; os candelabros e as tulipas son de estilo isabelino moi similares aos usados polos pasos da Semana Santa de Viveiro e formaron parte das primitivas andas. Máis tarde engadíronse catro rodas procedentes de dúas pezas de artillería tipo ?plasencia? de 8mm. Mod 1874, así como un sistema de xiro procedente dun vello armón de artillería. Completábase co fermoso faldón de veludo negro bordado en ouro que cobre a estrutura móbil, estrutura que, por outra banda, foi renovada en varias ocasións, a última a finais dos ?90 do pasado século.

Outro paso que, polo menos desde o século XIX, desfila polas rúas de Lugo é o de n> Sra. da Soidade. Atópase na súa capela da Orde Terceira e soamente pódella ver nas procesións do Venres Santo. Trátase dunha imaxe de vestir con actitude de recollemento propia das Dolorosas do século XIX. Algúns autores relaciónana coa escola santiaguesa fixando a súa cronoloxía na primeira metade do século XIX. Preside o seu Paso a procesión denominada ?dás Caladiñas? ou ?do Silencio?, procesión na que tan só acompañan á Virxe as mulleres, cada unha cunha vea acendida no máis completo dos silencios. A carroza actual substituíu á primitiva que era de formas similares ás do Santo Sepulcro, cunha particularidade, que esta levaba un fermoso palio con varales de bronce e dosel de veludo negro con colgaduras e brocados de fío de ouro. No ano 2007 desfilou este Paso co dosel logo de moitos anos sen saír co mesmo.

E para finalizar este apartado dedicado á V.Ou.T. comentar que durante os anos finais do século XIX e primeiros do XX, celebraron os seus cultos de Semana Santa no contiguo convento de San Francisco o que facilitou que este se conservase e chegase a nós nun óptimo estado; será tamén por estes anos cando adquira un indiscutible protagonismo na Semana Santa. Así, no ano 1914, con motivo do agasallo dun particular dun relicario de prata meneses que contén unha partícula do Lignun Crucis e seis varas de metal dourado para confeccionar un pavillón ou palio, acórdase levar baixo palio esta reliquia na procesión do Venres Santo.

 

4.- PRINCIPIOS DO SÉCULO XX

 

A principios do século XX existen en Lugo dentro dos cultos de Semana Santa, unha serie de procesións onde participan os fieis e que son herdeiras das irmandades que deberon existir nos extintos conventos da cidade. Así temos o Domingo de Ramos pola tarde a procesión da Virxe das Dores e a tarde do Xoves Santo, tras o peche e aínda cando moita xente realiza a visita aos nove monumentos -como manda a tradición-, saía da capela da Soidade a procesión do Nazareno ou do Ecce Homo, tamén nomeada ?dous Caladiños?. O venres pola tarde saía, como na actualidade faio, a procesión do Santo Enterro, denominada tamén como de ?a Beira Cruz? e xa pola noite, a procesión da Virxe da Soidade ou das ?Caladiñas? facendo gala de gran recollemento e devoción. Queda para o final a procesión chamada ?do Encontro? da cal tratarei de facer unha breve descrición. Aínda que dúas procesións levan a denominación de ?Encontro? as dúas céntranse noutros tantos episodios do triduo pascual, sendo tanto o un como o outro representados de diversos xeitos nos lugares onde a Semana Santa adquire un protagonismo popular fundamentado na fe e na historia. O primeiro dos encontros podémolo achar magníficamente representado na Semana Santa Vivariense, ou en terras do Birlo no Santuario de n> Sra. das Hermitas. Tamén se podía ver no Antigo Portomarín e nunha infinidade de lugares que sería longo enumerar; dicir que se centra no encontro do Calvario, tendo por protagonistas a Cristo, a Santísima Virxe e San Juan, e as palabras do crucificado: ?nai aquí tes ao teu fillo? -dedicadas á Virxe- e ?fillo aquí tes á túa nai? -dedicadas a San Juan-. Esta representación fíxose durante séculos en todas partes, nuns lugares utilizáronse imaxes articuladas (Caso de Viveiro) noutros son imaxes estáticas (As Hermitas e antigo Portomarín). Outros, como en Lugo, parece ser que por esas datas relegado á colocación no monumento dunha imaxe da Virxe e outra de San Juan que coa plática do sacerdote recreaban o histórico instante.

O outro dos encontros, é o que se desenvolve na mañá de Pascua entre Cristo Resucitado e a súa nai. En Lugo este acto celébrase dentro dunha fermosa cerimonia que na actualidade é considerada como o acto máis antigo da Semana Santa Lucense. De orixe medieval, esta procesión está intimamente ligada co convento de Santo Domingo e co Concello municipal que tiña nun dos seus laterais a Capela da súa patroa n> Sra. do Rosario. De feito os actos comezaban ata fai poucos anos ás 7:45 da mañá, cando da igrexa de Santiago -antigo convento de dominicas de Santa María ?A Noba?-, próxima ao concello saía a procesión coa imaxe da Virxe cuberta cun veo negro. Ía precedida pola cruz parroquial e acompañada pola corporación municipal coa bandeira da cidade enlutada, maceros e a banda de música municipal. A imaxe vai sobre andas portadas por catro policías municipais e tras a mesma un ujier do consistorio leva un pequeno envoltorio formado cunha bandeira de España; chegábanse a paso decidido á porta norte do templo (isto foise cambiando ao longo dos anos) e penetraban no recinto catedralicio colocando á Virxe na ?Vía Sacra?. Despois e no momento da consagración tiña lugar un acto moi emotivo: aos acordes da marcha real, a tapa que cobre a sacra forma no tabernáculo viraba de sobre si mediante un curioso mecanismo deixando ver a Hostia Sacra, momento que aproveitaba o ujier para destapar a imaxe da Virxe e colocar no seu colo o neno Jesús que levaba envolvido na bandeira; tamén nese instante retírase o crespón negro da bandeira da cidade. Isto repetiuse, con lixeiras matizacións propias de cada época, ano tras ano na nosa cidade ao longo dos últimos séculos e é o testemuño vivo da antigüidade da nosa semana maior.

Temos un testemuño de especial valor que documenta a antiga Semana Santa Lucense, e traémolo precisamente a este apartado pois foi redactado por esta época de principios do século XX. Está contido no traballo que baixo o nome de ?Historia de Galiza? foi dirixido polo culto profesor D. Ramón Otero Pedrayo, en concreto dentro do tomo II desta obra Págnas.642-644:

?A semana Santa luguesa é a festa despois do San Froilán celebrada con maior solemnidade.

Comeza coa misa, bendición e procesión do Domingo de Ramos. Todas as persoas levan o seu ramo: os maiores unha poliña de Oliveira ou de loureiro, os nenos ramitos adornados con cintas, galletas, caramelos e laranxas que, ao saír gardan celosamente para que os maiores non lles saquen tan prezados adornos; os mozos andan a porfíaa de quen leve o ramo mais grande, algúns asemellan verdadeiras árbores que pon en perigo as cordas das lámpadas. A igrexa aseméllase a un bosque nese día. O Mércores Santo pola tarde, engalánanse os monumentos o mellor posible para o día seguinte, día en que se concede un premio ao mellor.

O Xoves Santo é o día das grandes cerimonias, o Altar Maior, tapado cuns lenzos brancos adornados con flores, estampas e escapularios, ten no centro unha escaleira na cal ponse unha custodia de madeira labrada para pór o Santísimo; aos pés da escaleira a Virxe e San Juan e no medio unha cruz deitada nunha alfombra.

Á mañá hai misa de dez, a cuxo toque pairan todos os traballos para xuntarse os veciños na igrexa. Celébrase nun altar lateral ao finalizar leva o Santísimo baixo palio á custodia do altar maior. Pola tarde desde as catro, hai varios Viacrucis, algúns moi ben lidos. Ás sete comezan os oficios cantados por varios señores co párroco sentados en dous bancos postos formando un ángulo; cada pouco tempo vanse apagando as velas da escaleira, unha a unha, e para rematar as que hai nun trípode que sostén unha especie de triángulo con varias velas. Cando todo queda ás escuras, aínda seguen cantando uns instantes e por fin, a uns golpes que o abade dá encima dun libro comezan a aplaudir coas mans. Algunhas persoas piadosas din que se pegan na cara.

Ás oito da noite sae a primeira das procesións chamadas do Bo Jesús. Non poden acompañala máis que os homes, dos que cada un leva unha cruz grande de madeira ao lombo, que cando é de grandes dimensións lévana entre dúas. Preside esta procesión o Gobernador Civil, o gobernador militar e o alcalde, cada un coa súa cruz correspondente, seguen os demais homes e ao final vai o señor bispo e algúns cóengos. Sae da catedral percorre algunhas rúas recolléndose no mesmo sitio (engadir que como ocorre hoxe en día algunhas procesións saen da catedral, pero os seus pasos veñen doutras parroquias onde volven cando se recollen, como neste caso en que a imaxe titular viña da capela da Orde Terceira).

En Lugo, o Xoves Santo, durante o Peche, ten lugar unha cerimonia especial: o alcalde e o secretario do concello soben ao monumento e examinan o sagrario para comprobar e levantar o acta correspondente a que a Sacra Forma áchase realmente alí depositada, e logo de pechar o Sagrario na súa presenza faise entrega da chave ao alcalde, o cal traeraa ao pescozo ata o venres, á hora de volver abrir o sagrario. Este costume di unha antiga lenda que foi instituida porque un ano, fai moitísimo tempo, ao abrir o Sagrario, en lugar da Sacra Forma atoparon un corno, feito sacrílego que foi achacado aos xudeus que con axuda dalgún dos seus cómplices infiltrados no clero catedral aproveitaron para tal ousadía. Entón o concello da cidade que leva por timbre ser ?cidade do Sacramento?, quixo intervir para asegurarse de que feitos como este non se repetisen. Cerimonia semellante a esta faise tamén noutras vilas de Galicia talles como Pontevedra e Vilagarcía non sabemos se por imitar o que se fai en Lugo.

Concluídas as cerimonias da mañá, comezan, segundo o costume moderno, as ?horas de Vela? diante do Santísimo. Ás catro da tarde faise o lavatorio dos pés, con doce anciáns do asilo. A estes anciáns danlles a cada un un vestido novo e un duro; despois hai un Viacrucis no Convento dos Franciscanos (Sinalar que os Franciscanos regresarán a Lugo medio século logo da exclaustración. Sendo bispo de Lugo Dos Ríos Lamadrid e ocupando o antigo seminario de San Lorenzo na Praza Maior).

O Venres Santo pola mañá, hai os Oficios e ao facer o ?desencierro? volven o alcalde e o secretario a examinar o sagrario e dar fe de que alí se atopa a Sacra Forma. Despois hai a adoración da cruz en todas as igrexas.

Ás dúas da tarde comeza o sermón das sete palabras nun convento de Relixiosos (antes da desamortización no convento de Dominicos en Santo Domingo), coa capela ás escuras e no altar maior a cruz, a Dolorosa e San Juan (Sermón do Atopo acto que antigamente se celebraba á porta do convento dos dominicos na praza de Santo Domingo); finaliza este sermón ás tres en punto, hora na que expira o Redentor.

Ás cinco hai sermón do Desencravo na Capela da Soidade (pertencente á Venerable Orde Terceira de San Francisco) que é predicado por un frade franciscano e despois sae de alí a procesión do Santo Enterro. Nela van os fieis en dúas filas de tres en fondo, comezando polas señoras e mozas da Acción Católica, e seguidamente os asociados da Orde Terceira con escapulario e cordón, e polo medio van os sacerdotes que levan os diferentes pasos da paixón ( cadros coas estacións do Vía Crucis) escoltados por nenos vestidos de nazarenos; no medio vai a urna, escoltada por soldados zapadores, camiñan tras a urna tres nenos vestidos representando a María Magdalena, María a irmá de Lázaro e San Xoán; as filas que seguen son de homes, levando no medio á Virxe das Dores, que é escoltada pola Garda Civil; despois seminaristas e ao final, o desfile.

O Sábado Santo é como en todos os lados.

Antigamente había persoas que non comían desde o toque do xoves ata o toque do Sábado ao que se chamaba ?Xaxún do Traspaso?.

O domingo de Pascua é o ?día dás Merendas? e todo ten aire de festa.?

 

Esta descrición relátanos á perfección os actos da Semana Santa lucense nos primeiros anos do século XX. Engadiremos que na zona rural, sen esquecernos desa realidade de Lugo que en urbana pero moi rural ao mesmo tempo, os actos de Semana Santa viran sobre todo ao redor do rezo dos ?Calvarios?. Quixese mencionar aquí, polo seu especial valor histórico, os Vía Crucis de San Vicente do Burgo, con cinco cruces conservadas colocadas ao longo do Camiño Primitivo de Santiago; San Salvador de Outeiro, da que se conserva unha só cruz próxima ao núcleo principal da parroquia; San Xoán do Campo, ao longo do ?Camiño Real? de Lugo a Portomarín consérvase unha delas en Seoane, e outra foi colocada recentemente á beira da parroquial de Santa Marta de Fixós, antigo anexo de San Xoán; San Martiño de Carballido, con tres cruces que van desde os 111cm aos 2m. colocadas nas proximidades da igrexa parroquial; Santa María de Gondar, da que se conserva unha cruz de 140 cm de altura, coa típica sección cuadrangular e arestas achafranadas, base prismática feita nun só bloque; San Pedro de Beizo onde se conserva un total de 8 cruces, unha das cales coa data de construción do Vía Crucis 167? e as letras I.R.S correspondentes á estación; Pedreda, á beira dun camiño consérvase unha cruz, único resto do antigo Vía Crucis; Santiago de Saa, Vía Crucis no muro de peche do atrio parroquial, consérvanse un total de sete cruces, pero quizais o mellor conservado sexa o da parroquia de Santa Cristina de San Román, do que se conservan un total de 10 cruces colocadas no seu emprazamento e restos doutras, entre elas, a mellor conservada é a correspondente á estación XIV ou final. Esta cruz realizada en pedra de granito, é de boas proporcións 1?40m. De altura, de sección romboidal e extremos sobresalientes rematados en bólas, no anverso existe un rebaixe para colocarse a imaxe do descendimiento. Álzase o conxunto sobre tres bancadas de mampostería pizarrosa de traza rectangular coroada polo basamento de granito de igual forma. O resto das cruces sitúanse no peche do atrio da igrexa parroquial.

Outro importante testemuño que chegou a nós trata do vestiario dos penitentes. Xa falamos dos antigos ?Sudarios? que eran simplemente sabas de liño que se colocaban tapando o corpo e cinguíanse á cintura cunha soga de esparto. Tocábanse estes penitentes con coroas feitas de espinos que cravándose na carne facían saír o sangue que empapaba as sabas facendo un espectáculo de acusado patetismo. Pero o hábito máis frecuente na Semana Santa Lucense, era moi similar ao que aínda hoxe en día utilizan os penitentes do Santuario de n> Sra. das Hermitas no Bolo (Ourense). Trátase dun ropón de saco, de cor marrón ou morado segundo a irmandade ou paso, cun capuz do mesma cor que ten dúas aberturas para os ollos, cínguese a cintura con cordón propio de cada devoción, complétase cunha cruz de madeira que sobre o ombreiro trae o penitente -outros con todo traen hachones de cera-, aos pés afán calzar un par de sandalias, cando non van descalzos.

Esta é en breves pinceladas a historia da Semana Santa Lucense ata os anos da República e da Guerra Civil, en que non hai ningún cambio digno de mención. Finalizada a Guerra, increméntase notablemente a afluencia aos desfiles procesionais, multiplicándose en número de devotos penitentes aos que se suman os mozos da Fronte de Mocidades portando aos ombreiros cruces de gran tamaño, entre elas a existente na Capela de San Froilán na Catedral lucense que ten unha altura de cinco metros e un traveseiro de tres metros.

5.- ACTUALIDADE.

 

Aínda que é de xeneralizada opinión que na postguerra ten lugar unha profunda transformación social que trae da man o resurgimiento dos cultos da Semana Santa, quedarnos nisto sería simplificar o feito da transformación dos cultos públicos da Igrexa lucense, pois outros condicionantes teñen que considerarse dentro dun estudo serio sendo estes, se cabe, máis transcendentais no rexurdir das devocións penitenciales nunha pequena cidade de provincias cono érao o Lugo dos anos 40, cidade que empeza a crecer da man de amplos sectores do rural que incrementan o tecido urbanístico, demandando, o contribuír ao vivir de cada día cos seus costumes e tradicións máis arraigadas. A isto sumaranse outras persoas chegadas desde distintos puntos da xeografía española que tamén achegarán no facer do que serán os magníficos desfiles procesionais da actualidade. É pois un fenómeno rural-urbano como o é a propia idiosincrasia da cidade de Lugo.

Theme provided by Danetsoft under GPL license from Danang Probo Sayekti