HISTORIA DA SEMANA SANTA DA CIDADE DE LUGO

1.- DE SAN LÁZARO AO DOMINGO DE PASCUA

A Semana Santa, dentro da liturxia da Igrexa Católica, é unha semana do ano, entre o 21 de marzo e o 21 de abril, que oscila segundo a primeira lúa chea despois do equinoccio de primavera coincide co domingo inmediatamente anterior á súa celebración. E esta data, que é o limiar da Semana Santa, na tradición lucense caracterízase, sen dúbida, pola festa de San Lázaro, no barrio de Puente. Este é un barrio que nos trae lembranzas e evocacións da peregrinación a Santiago de Compostela.

Tamén aquí reverberan os ecos do inicio do cristianismo na cidade romana de Lucus Augusta, cristianismo que, segundo a tradición, veu da man do Apóstolo Santiago e do seu discípulo San Capito, primeiro Pastor de Lugo. Esta primeira comunidade, e sempre seguindo os fíos de tradicións moi antigas, foi martirizada no próximo lugar de Pontegaos, pertencente a esta mesma parroquia de San Lázaro del Puente e posteriormente as cinzas dos seus mártires foron espalladas no Lugar de Sanctas Masas.

É tamén neste lugar da Ponte, onde desemboca suavemente o río Miño, a pouco máis de trinta quilómetros do seu nacemento, onde durante séculos se obtivo o peixe, dieta fundamental das vixilias cuaresmales. Aínda hoxe consérvase a memoria dos pescadores de rede do río Miño e do produto pesqueiro organizado en cambadas, que é unha medida tradicional delimitada por unha vara en forma de gayada da que se colgan os peixes, introducindo a súa parte máis longa a través do agaya e saíndo pola boca do peixe, un tras outro ata completar a lonxitude da mencionada vara.

Este barrio de Puente é un lugar con carácter e personalidade propias, está o antigo “Hospital Real” que foi a presentación dos capítulos catedralicios e municipais (ao que nos referiremos repetidamente ao longo desta obra), con funcións parroquiais. Posteriormente Vicariato perpetuo, desde 1796, como Santiago de Saamasas, que está lindeiro con el (augas polo medio), aparecendo en 1891 como curas independentes. Actualmente atópase anexo a Santiago de Piugos coa particularidade de ser a residencia do cura reitor, precisamente en parte do que foi hospital.

Do antigo edificio consérvase o pórtico barroco cunha imaxe peticionaria do patrón e parte da nave, xunto cos retablos e a imaxinería interior. Entre o templo e o hospital discorre o Camiño de Santiago (Camiño Primitivo). O edificio hospitalario consérvase a pesar das numerosas reformas realizadas para adaptalo como vivendas particulares. O lindeiro da igrexa, que se utiliza precisamente como reitoral, presenta unha decoración barroca de placas e unha inscrición que di: ESTE HOSPITAL FECÍO CANDO REINA CARLOS III, DEUS GUARDE VISITANTE D. MAURO VALLADARES SOTOMAYOR PADRE REVERENDO ADMINISTRADOR D. BENITO TEIXEIRO E MONTENEGRO ANO 1779. OBRA MESTRA FVLGO DURAN.

Pois ben, un gran número de lucenses acoden cada ano a este lugar en romaría para escoitar algunha das misas que, dende a Noite ata o Alto, perduran durante toda a mañá. En calquera deles seremos desafiados polo evanxeo da festa e serviranos de pregón dos misterios da fe que se vivirán nas vindeiras datas. Este evanxeo non pode ser máis axeitado, xa que nos sitúa na parábola do pobre Lázaro e do rico Epulón. Será precisamente neste evanxeo onde atopemos un patrón que se repetirá ao longo das celebracións da semana grande: a convivencia neste mundo de ricos e pobres. Da relación entre ambos os estados de benestar atopamos o acto do “Lavado dos Pés” dentro da celebración dos oficios do Xoves Santo. Un dos seus antigos símbolos populares era que a persoa máis rica da vila lavaba os pés aos máis pobres. Así mesmo, tamén escoitaremos na proclamación deste evanxeo a frase profética axeitada “se non escoitan aos profetas non crerán nin sequera vexan resucitar un morto”.

Despois de escoitar a misa, prevalecerá o santo, con esta curiosa oración: “San Lázaro Glorioso, obtén a graza de Deus para salvarnos e curar o corpo” sendo a construción gramatical dos camiños renacentistas. Así mesmo, tamén nos impoñerán Santa Lucía, que en Lugo ten unha especial importancia, pois coa súa festa (13 de decembro) comezaron as néboas perpetuas, provocadas en gran parte polo Miño, e que comezan a disiparse a principios da primavera. A oración de imposición di: "Glorosa Santa Lucía, protexe aos teus devotos con luces do ceo e vista nos teus ollos". Unha vez rematada a misa maior, a procesión comezará por un tramo do Camiño de Santiago, coa cruz parroquial á cabeza e despois por camiños que percorren os veciños do devandito barrio as imaxes de San Lázaro, Santa Lucía e a Virxe da Rosario detrás do que andan os cregos concelebrantes, autoridades e pobo en xeral.

Despois, compraranse as típicas rosquillas de anís que se poden adquirir nos postos de rúa da porta do templo para levar á cidade.

O San Lázaro é o preludio da Semana Santa de Lugo. E actúa no seu contido litúrxico e simbólico como unha chamada a participar nos misterios que terán a súa parte central no chamado Triduo Pascual (Xoves Santo, Venres Santo e Sábado Santo).

2.- SEMANA SANTA NO RURAL LUGO

Como quedou patente, a cidade de Lugo é unha cidade eminentemente rural, é dicir, as manifestacións da cidade son copiadas dalgún xeito dentro dos ámbitos rurais, servíndonos, para os efectos do noso estudo, como fonte viva onde podemos contemplar. costumes que quizais xa desapareceron dentro do medio urbano pero que teñen plena vixencia dentro do mundo rural.

Dentro destes costumes estaba o que se chamaba “cumprir ou preceuto” como para cumprir o precepto. Consistía en confesarse antes da Semana Santa, como mandan os mandamentos da Santa Madre Igrexa (Comunicarse polo menos para a Pascua, que é obrigatorio, Confesarse polo menos unha vez ao ano, en perigo de morte e se é necesario comungar). 

Para tal fin, os veciños dunha parroquia foron citados no interior da igrexa para poder confesarse e neste acto participaron os curas da zona parroquial, escollendo a semana anterior para tales efectos. Hoxe en día esta foi substituída polas celebracións penitenciales que teñen lugar nas parroquias urbanas ata o día do Xoves Santo. 

 Temos outro acto central da Semana Santa rural na Solemne Bendición das Ramos, este realizábase nas parroquias cabeceiras da parroquia e eran famosos os grandes ramos que levaban os mozos, algúns deles non altos pola porta do templo. Estas pólas levábanse ás casas e gardábanse nos fallados, queimando unha póla nos días de tormenta como medio de protección, unha práctica que, sei que se estendeu á propia cidade e que desapareceu a medida que desapareceron os fogóns de leña.

Un costume, noutrora claramente urbano e hoxe, no que a Galicia se refire, eminentemente rural, son os chamados “Calvarios”, que consisten en rezar as estacións do Vía Crucis. Nalgúns lugares coñécese o itinerario discursivo co mesmo nome de “calvario” que deixou pegada na toponimia local e nalgúns outros vestixios. É quizais unha das celebracións máis fermosas e cos maiores restos arqueolóxicos de fitos xeográficos que podemos atopar, non só en Galicia, senón tamén en Portugal (onde hai marabillosos exemplos urbanos en pleno uso e vixencia, dotados de capelas con vida- imaxes de tamaño). Tamén temos unha fermosa exposición no Santuario das Ermidas do Bolo (Ourense).

Entre os exemplos de Calvarios próximos á cidade de Lugo, podemos citar o de San Juan del Campo. Trátase dunha parroquia que é a cabeceira do arciprestado de Pallares, en materia relixiosa e que, en materia civil, pertence ao concello de Lugo, de cuxa cidade se atopa a uns trece quilómetros. Hoxe aínda podemos atopar un total de 4 cruces de pedra que marcaban os miliarios das estacións. Estes cruceiros situáronse en encrucilladas e en lugares emblemáticos ata completar o número de catorce que son as estacións do Vía Crucis e que, con algunhas particularidades, conformaban a oración do Calvario. É certo que, co paso do tempo, esta manifestación de relixiosidade popular foi relegada ao interior dos templos onde as estacións foron seguidas polas litografías colocadas nos muros para tal fin, copiando así os camiños urbanos.

A oración dos Calvarios foi recreada pola confraría do Desenclavo nos últimos anos, cando aquelas estrofas que din:

Bágoas de corazón.

Chorámolos dende o fondo do noso corazón.

Para que todos logremos.

Os froitos da paixón.

Temos outro exemplo de tradición popular na devoción ao Ecce Homo ou ao Bo Xesús, pero trátase de casos de igrexas rurais dotadas dun desenvolvemento en planta que permite capelas laterais. É o caso da igrexa parroquial de Santiago de Saa, pertencente ao arciprestado dos Cotos da Derecha do Miño, concello de Lugo e separada da capital municipal por apenas sete quilómetros. Esta igrexa ten cruceiro e nas súas capelas atopamos por un lado o altar do Ecce Homo, e polo outro o da Virxe do Rosario (clara influencia da orde dominica, que tamén se corrobora pola iconografía dos desaparecidos). altar maior onde hoxe se recuperaron as efixies de Santo Domingo e Santa Rosa de Lima tras un longo período e inchando os fondos da imaxinería da capela da Soidade da (OFS) pola delicadeza e celo de D. Manuel Urbano Barrio Moure). Destacar, nun apartado, que tanto franciscanos como dominicos foron os grandes impulsores dos actos públicos da Semana Santa. Parece ser que nesta parroquia de Saa e no século XIX saíase o Mércores Santo unha procesión de “Sudorios” coa imaxe de Ecce Homo acompañados só de homes, daquela tivo lugar o oficio denominado “das Tebras”, no que en lembranza A paixón de Cristo facíase o máis alto posible, para o que se empregaban cascabelos de madeira, algúns deles de enormes dimensións. Precisamente, ata a última reforma que afectou ao campanario da Catedral de Lugo, existía neste lugar unha gran “Carraca”. Este artefacto consistía nunha serie de táboas unidas a un eixe que xiraba cando se accionaba un manillar; Cando se producía este movemento, puxéronse en funcionamento mazos de madeira enganchados mediante aneis aos vértices das táboas para poder moverse libremente. Ao facer isto golpean os mazos das táboas producindo un gran ruído. Engadir que este choque substituíu as campás nos oficios do triduo pascual desde a tarde do Xoves Santo ata a madrugada do Rexurdimento.

Na tarde do Xoves Santo, despois dos oficios, lavábanse os pés, que facía o cura ou o señor da torre aos máis pobres da parroquia, que despois eran agasallados cunha merenda. Acto seguido, e despois da comuñón, o santo foi encerrado nun sagrario ou “Monumento” que foi decorado pola veciñanza que trouxo o mellor que podían atopar nas súas casas para a ocasión, pero sobre todo flores e velas que despois recolleron os dos veciños para iluminar as súas casas nos días de tormenta. Para iso establecéronse quendas de vela durante toda a noite.

Na vida cotiá do labrego, a Semana Santa marcou un impasse que tivo repercusións simbólicas de forma moi marcada, xa que o propio xoves, ao mediodía, interrompíanse todo tipo de traballos e non se retomarían ata o sábado ao mediodía. Neste sentido, o sentimento popular era tal que, se ao tocar a campá collía ao labrego co carro no camiño, este soltaba o gando, abandonaba a carga e deixaba solto o rabaño camiñando para casa, regresando o sábado ao lugar de saída para recollelo. A proba deste costume foi recollida en Santa Marta de Fixós, parroquia anexa de Santiago de Saa, concello de Lugo, a cinco quilómetros da cidade.

Será precisamente o sábado cando remate o loito e o recollemento co toque da campá da igrexa que toca Gloria. Tamén o sábado pola noite lévase auga bendita ás casas, bendicindo tanto os campos como os animais e a propia casa co ramo ao día seguinte, Domingo de Pascua. Nalgúns lugares, como na parroquia de Miñotos, en Ourol, ía unha procesión ata o punto máis alto da parroquia e dende alí o cura daba a bendición aos campos e a todo o que había neles.

Pero o Domingo de Pascua, no que se refire ao campo das aforas de Lugo, foi o día dos “Ovos de Pascua”. Ese día os nenos recolleron cantos ovos puideron e foron á beira dos ríos a preparar sabrosas tortillas, elixindo sobre todo a proximidade dos muíños. Así sucedeu durante séculos cando os muíños do bispado próximos a San Lázaro, ou os muíños dos ríos Fervedoira, Penoucos ou Rego dos Hortos foron testemuñas da festa da Semana Santa.

3.- SEMANA SANTA NA HISTORIA

3.1.- IDADE MEDIA

O Lugo Medieval é un cruce de camiños que ten o seu punto central na Praza do Campo e dentro do seu perímetro amurallado pódense atopar diferentes cruces marcados quizais pola presenza dun cruceiro.

 É, sobre todo, un lugar onde os peregrinos pasan á tumba do Apóstolo. As casas que reutilizan os restos de construcións romanas atópanse ateigadas ao redor das encrucilladas e da calzada. Dentro deste espazo destacará como lugar público unha praza: é coñecida como “Fiel de Deus” e tamén como Buen Jesús. Atópase aos pés da igrexa maior de Santa María e preto dos pazos episcopais e da Alberguería ou hospital de peregrinos pobres. Sería este probablemente o lugar onde se desenvolveron os Autos Sacramentais? De feito, ata hai pouco, o Sábado Santo acendíase a fogueira neste lugar onde daquela se prendía o cirio pascual. Con isto comezaba a gran festa da Pascua, que era o día no que os catecúmenos entraban, a través do bautismo, para formar parte da Igrexa, comezando para os cristiáns a festa máis grande do ano, a Pascua. Este lugar era, polo tanto, o adro principal do templo e o lugar elixido para as celebracións públicas que se celebraban no exterior do templo, como preámbulo dos oficios de cada día do triduo pascual. Probablemente foi así porque noutros lugares pasaba así e de feito nalgúns segue a suceder, como podemos ver hoxe no Santuario de Nuestra Señora de las Hermitas, provincia de Ourense e bispado de Astorga. Pero algo ía cambiar neses tempos lonxanos medievais, e ese algo viría polo propio Camiño de Santiago. Será a fundación, nos arredores da vila medieval (aclarar, non as murallas), dos conventos de San Francisco e Santo Domingo. Coas Ordes Mendicantes virá todo un mundo de participación e implicación nos grandes acontecementos da fe. Os dous conventos estarán situados moi preto un do outro e en breve darán a coñecer a súa presenza na vida local. Non é de estrañar que, dos poucos datos que se conservan sobre a Semana Santa anteriores ao século XX, a maioría se refire a estes dous conventos.

3.2.- RENACEMENTO, BARROCO E EXCLAUSTRACIÓN

A cidade de Lugo aparece nos séculos XV, XVI e XVII cunha trama urbana ateigada por un lado arredor da Catedral e por outro arredor das principais vías de comunicación. No medio xurdiu o primordial elemento urbano-renacentista, que non é outro que a Praza Maior; Nestes espazos hai un total de catro conventos: San Francisco no barrio do Carboeiro, Santo Domingo, Santa María a Nova das monxas dominicas na rúa San Pedro (este lugar tamén se coñece como “Burgo Novo”) e o convento de San Agustín. de Agustinos Recoletos no fondo da Praza Maior (tamén coñecidas como “cortiñas de San Román”). En todos eles a celebración da Semana Santa será un feito fundamental, como o testemuñan sobre todo as construcións dos dous mosteiros femininos, cuxas fachadas principais estaban dispostas para que as procesións puidesen facer unha “estación” no seu interior, é dicir, o a fachada lateral pasa a ser a principal onde se sitúan dúas portas, unha principal e outra, dentro dun mesmo plano, para facilitar a procesión para atravesar o templo e saír por unha porta distinta que non era a de entrada; A isto súmase a existencia dalgúns cruceiros situados na cidade, sobre todo nos cruces de camiños, que permitían o exercicio do Vía Crucis a través da trama urbana. Así, o 5 de abril de 1780, dise que “todos os domingos sae o Vía Crucis fóra da capela da Terceira Orde de San Francisco, que se celebrou polas rúas e lugar onde antigamente se formaban unhas cruces para o mesmo fin. ." "para que sirva de exemplo aos veciños". Máis recentemente, concretamente a principios do século XX (1923), decatouse de que moi pouca xente acudía ao Vía Crucis ás tres da tarde todos os domingos do ano, a excepción dos días da Semana Santa. A partir destes datos, extraídos da documentación da Orde Terceira de San Francisco, sabemos, por unha banda, que os lugares onde se situaban as estacións procedían de tempos antigos e, por outra, que rezar o Vía Crucis era un exercicio bastante frecuente dentro do futuro da cidade.

A continuación transcribiremos como se desenvolveu unha procesión de penitencia, concretamente unha procesión da Virxe da Nosa Señora das Dores datada en 1698:

“(…) celebrouse con toda solemnidade unha misa cantada do Misterio das Dores, á que asistiu o Excmo. Dispuxo que a dita Imaxe Sagrada fose levada o domingo ao convento de San Francisco. O primeiro era que todo o mundo quedaría en corpo, os eclesiásticos no lobo, sen capa e sombreiro, e os legos sen capa, espada e sombreiro, e a todos se lles deu coroa e corda, e o noso irmán o rexidro precedido co estandarte don Tomás Pardo, vestido de nazareno, dispoñía a procesión de dous en dous, dando a cada parella penitencias iguais, como cruces ao lombo, outros atados a columnas, outros con ferros nos pés, outros. con cadeas postas nos pés, e tiradas ao ombreiro, outros con ferros e esposas na man, outros con caveiras e pesas na man, outros con crucifixos e os que podían levar o seu cirio, no que un gran número de curas descalzos. e o noso irmán D. José Portillo cabalgaba, racioneiro, no medio da procesión, vestido de alba e estola roxa, e nas súas mans un crucifixo moi grande; ……….Tamén o noso irmán, coa cruz deitada de costas e os brazos colocados nun anel de ferro. Despois dos ditos irmáns e particulares, seguiron os relixiosos de NPS Francisco coa súa corda, coroas e crucifixo nas mans, e por último a dita Santa Imaxe, que foi levada polos nosos irmáns don Álvaro de Lois e Gayoso, mestre e cóengo desta S. , Igrexa, D, José Mexia, tamén cóengo, Licdo. D. Pedro López García e D. Bartolomé Álvarez, todos vestidos de lobo, cunha corda ao pescozo, e unha coroa, e por esta orde coa maior compostura, silencio e edificación que se podía pensar, saíu a procesión, levando dende o pórtico ata a Praza do Campo. pola rúa da Cruz e Desde Batitales, pola praza superior entramos na igrexa da Noba onde as monxas tiñan acondicionado o seu altar no que estaba colocada a Nosa Señora e dixeron que as monxas cantaronlle o salmo Miserere mei Deus ao son da arpa. e música, e ao mesmo tempo remataba a oración do misterio das Dores, coa pro vitanda mortalitate, e unha vez rematada seguiu ata a igrexa dos Recoletos e dirixiuse á Igrexa Maior ata onde viña a música cantando a ladaíña, e na porta de dita igrexa o señor bispo e capítulo coas súas pelexas para recibir a Santa Imaxe, cantando a música do salmo Miserere; e levárona a carón do altar maior e colocaron outro que estaba a carón do evanxeo…………Comezou a saír pola porta principal que vai ao palacio, e a súa Ylma. e o Cavildo chegou á porta de San Froilán para despedirse dela, e foi directo pola Praza do Campo a San Francisco cantando en Miserere, e tocando as campás da catedral que dita procesión saíu do convento e volveu a ela.

A referencia a outra procesión coa citada imaxe existente pertencente á Orde Terceira de San Francisco continúa noutro lugar. Este escrito completa o noso itinerario e dános unha información importante sobre a organización das procesións penitenciales.

”(…) dita Santa Imaxe foi levada a San Francisco con penitencia pública nunha procesión á que acudían multitudinarias dos lugares circundantes, que se facía na seguinte orde: Esta Venerable Orde volveuse xuntarse e formouse como na primeira procesión e O Comunidade presidindoo, saíu da Igrexa Maior co seu estandarte diante del e foron case incontables as persoas que acudiron con penitencias públicas seguindo dito estandarte; Seguiron as cruces da Catedral e das Comunidades, cos Padres Dominicos levando as súas capelas e as cordas ao pescozo, os Franciscanos sen capas coa corda e a coroa e as mans metidas nas mangas dos seus hábitos. Seguíase a toda a gardería coas súas sobrepellizas, corda e coroa, uns con velas e outros con crucifixos. Presidiu todo o Cabildo vestido con capas soltas de coro, coa parte superior reunida sobre o ombreiro, corda e coroa e vela na man. E catro cóengos e dignidades co mesmo hábito levaban a Nosa Señora, catro capeláns iluminándose coas súas bandeiras, os tres descalzos coma o cruceiro, e outros ministros da igrexa, servindo neste agasallo ás dignidades e cóengos que levaban a Nosa. Señora de capeláns, e os capeláns que levaban os distintivos de acólitos. Pechaba esta lúcida procesión o crego vestido coa súa capa roxa e un gran crucifixo, e a súa Ilma. Cubriuse a cabeza coa capucha da capa roxa que levaba posta, cunha corda ao pescozo e unha cruz na man. E despois de todo isto, toda a Cidade estaba en forma cos seus maceros e ministros, todos vestidos de loito, e sen espada nin sombreiro, coa súa corda e coroa, e nunha man un crucifixo e na outra unha vela, e despois eles continuou toda a plebe na que moitos ían con penitencias secretas e públicas, e moitos descalzos, e por esta orde e composición o pórtico do Pazo foi levado polo Campo do Castelo, ata a porta de San Pedro por cuxa rúa se chegaba á (Praza Maior) e de alí á rúa Batitales, á rúa Cruz, á Praza do Campo e ao Convento de San Francisco”.

Tamén somos conscientes da existencia na nosa cidade dos chamados “pasos disciplinarios” denominados aquí “Subo”. Saían na noite do Xoves Santo, en moitos puntos de Galicia, pertencían á confraría chamada Vera Cruz ou, como no caso de Portomarín, ao chamado Cristo das Victorias. Estes sudarios vestían a súa carne só co que cubría as súas partes, e estaban cubertos cunha saba branca, o que xustificaba o nome de "Sudos". Así mesmo, colocáronse todo tipo de disciplinas, como cordas, aros de ferro, coroas de espiñas, etc., organizadas sen distinción de sexo, o que provocou algúns abusos que obrigaron aos concellos a ditar resolucións contra elas. Estas queixas e abusos chegaron a oídos do arcebispo San Clemente, resultando na prohibición das procesións nocturnas polo Real Consello no ano 1700.

Cerimonia que recollen diversos autores como propia da cidade de Lugo, cómpre dicir, en honra á verdade, que tamén existe noutros lugares, aínda que é certo que en Lugo está rodeada de especiais características. Esta cerimonia ten lugar na tarde do Xoves Santo na que, tras rematar os oficios no altar maior, recóllese a forma sagrada no cáliz gótico, fermosa peza doada á catedral polo ex bispo de Lugo D. García Martínez Baamonde no ano 1461 citaba no inventario de 1628 “un cáliz de prata moi grande, tallado á antiga moda, que serve no altar maior para as festas maiores”. A continuación, é conducido polo Bispo polas naves da Catedral, baixo un baldaquino levado por seis señores que tiveron que esperar anos para acceder a tal favor, e diríxense en procesión organizada ata a capela do coro traseiro onde se monumento. Alí agardan por el, flanqueando o corredor central, en perfecta orde, un garda armado que entrega as armas ao paso da Forma Sagrada.

Depositan NS no camerino do tabernáculo e S.Ilma retírase a un lado. e o palio recóllese na sancristía. Acto seguido aparece no corredor o concelleiro de máis idade xunto co avogado que exerce de secretario, acompañado de todo o rexemento local con maceros e pancarta diante. Despois, por parte da Xustiza e do Fiscal, proceden a verificar que a sagrada forma está realmente alí, levantando, por parte do notario, a correspondente acta e péchase o sagrario con tres chaves, entregáselle unha a o Bispo, outro ao Rexedor e outro queda en mans do Fiscal Xeral. Despois colócase tamén unha cera de lacre na porta do tabernáculo e sela cun fermoso selo tallado nunha peza de prata e co mango de marfil; Este selo ten forma ovalada e divide o seu campo en blasón e borde, subdividindo tamén o blasón en tres partes. O 1o cunha coroa real pechada representa a súa maxestade católica. O segundo é o Cáliz, a forma sagrada e dous anxos adoradores, que representa o Privilexio Eucarístico, e o terceiro é a torre e os leóns que representan a cidade de Lugo. Leva no seu linde o lema: A CIDADE DE LVGO, XEFE DO REINO DE GALICIA, que segundo a tradición lle foi concedida polo rei suevo Teodomiro. Unha vez colocado o selo, diante do monumento colócase unha garda de gala, saíndo inmediatamente despois da correspondente reverencia os capítulos catedralicios e municipais.

Existen varias versións sobre a orixe deste culto. O máis “lucense”, por así dicilo, lévanos a un acontecemento antigo no que o rei Teodomiro, convertido ao cristianismo, reuniu baixo os seus auspicios nesta cidade o chamado “Concilio lucense” para tratar os erros dos herexes sacramentarios. , na que se condenaban as súas doutrinas; pero moitos destes herexes ocupaban cargos moi relevantes tanto na sociedade civil como na eclesiástica, de feito un deles de alta dignidade catedralicia, aproveitando a súa posición e o carácter solitario do tabernáculo pola noite, roubou a forma sagrada e colocouno no seu interior. colocar un corno. Cando se descubriu o feito, provocou un gran temor e angustia, o que obrigou a colocar un posto de control armado para custodiar a Forma Sagrada.

Aínda que esta é unha fermosa historia polas características que o propio acto conleva, vese nel algo máis propio dun auto sacramental, onde as autoridades civís e eclesiásticas representan tanto ao Sanedrín como á Administración romana do século I no acto de poñendo a lápida.

Por último, diremos que esta tradición mantívose viva ata a segunda metade do século XX, cando se simplificou, adaptándose ás novas disposicións da Igrexa destinadas a dar maior protagonismo aos fieis.

3.2.1.- A ORDE TERCEIRA DE SAN FRANCISCO

Polas súas características e o seu protagonismo no tema a tratar, quixemos desglosar este apartado do capítulo anterior, servindo tamén de ponte entre a antiga Semana Santa e a actual. E nisto terá un papel moi importante a VOT (Venerable Terceira Orde).

O século XIX foi un século convulso a todos os niveis e a nosa pequena cidade non foi allea aos trastornos que a sacudiron ata os seus cimentos. A Desamortización de Mendizábal deixou a cidade sen as comunidades de franciscanos e dominicos, ademais das de monxas dominicas e agostiñas. Por se fose pouco, ao longo do século tamén foron derrubadas algunhas capelas, como a da Virxe do Rosario no convento de Santo Domingo de onde partiu a procesión do Santo Encontro. Outras, como a da Terceira Orde de San Francisco, salváronse “in extremis” aínda que se intentou en varias ocasións (algunhas ben entrado o século XX) demolelas por motivacións estéticas máis que discutibles. Aínda que no apartado anterior mencionamos a procesión da Dolorosa, organizada pola Venerable Orde Terceira de San Francisco, será bo facer un breve repaso da súa historia na nosa cidade.

Seguindo a D. Amador López Valcárcel no seu libro “Historias Luguesas”: “Ata o ano 1690 debían celebrarse oficios na igrexa de San Francisco, que pertenceu ata a exclaustración do século pasado á primeira Orde Franciscana e hoxe se converteu na igrexa de San Pedro de Lugo. Con data do 1 de maio do dito ano, a Xunta de Goberno da Orde Terceira acorda darlle Poder ao Ministro D. Alejo de León y Castro, D. Gabriel Rubiños, D. Francisco Varela e ao Secretario D. José López Mejía para que no nome da Confraría poderá outorgar a escritura coa comunidade de San Francisco por razón da Capela que se pretende construír, e poñer en marcha as cláusulas e convenios que sexan necesarios ata que consiga efectivamente o lugar que resulte conveniente e necesario para dixo capela no que Estes señores certamente o aproban.

E parece que a xestión da citada comisión foi frutífera xa que, aínda que a rapidez coa que se construíu non foi grande, xa o 11 de novembro de 1698 se di que a reunión se celebrou no interior da Capela da Venerable Orde Terceira, que esta xuntanza foi a primeira que se celebrou na capela e que en poucos días estaría na perfección colocar nela a imaxe da Soidade, a cuxa dedicatoria se lle dedicou......Sobre a construción da citada capela. do que dá fe a Diego Sánchez de Ulloa, notario, o 17 de maio de 1690, cuxo escrito se insire noutro que dá fe Pedro Díaz Teixeiro y Vaamonde o 14 de outubro de 1693”.

Tamén sabemos por esta fonte e por outras consultadas para esta obra, que en principio a capela só tiña dous altares; o da Dolorosa (da Virxe da Soidade) e o Pavillón Ecce Homo. Son precisamente dúas imaxes que, sabemos, foron sacadas en procesión durante a Semana Santa. Da primeira delas sabemos que pertenceu á confraría de Nuestra Señora de los Dolores; Esta confraría tiña uns estatutos propios establecidos pola orde franciscana da que dependía. Entre os actos que se celebraron na honra da Virxe das Dores, estivo a propia novena da Virxe, que se celebrou para que o último día coincidise co Domingo de Ramos, cunha procesión moi multitudinaria polas rúas da cidade e non menos devota, coa imaxe da Virxe; Esta procesión celebrouse deste xeito ata 1885 cando se acordou que a novena comezaría o xoves da cuarta semana de Coresma, o que obrigou a trasladar a procesión ao venres anterior á Semana Santa, festividade da Virxe, ata aquela. o Concilio Vaticano II trasladouno ao mes de setembro; Esta procesión continuou celebrándose ata finais dos anos 60 do século XX e no ano 2007 foi recuperada de novo pola Confraría do Desenclavo e as Dolores Maiores de María Santísima.

Outra imaxe procesional existente na citada capela, e polos datos que temos coñecemos da máis antiga, foi a de Ecce Homo, ou Cristo flaxelado. Trátase dunha talla realizada en madeira de nogueira, ben executada e policromada. Ten unha altura de 1 metro e 40 centímetros e representa a Xesucristo atado a unha columna baixa -como sinala a tradición-, cuberto cun pano de pureza e aprécianse no seu corpo os trazos das pestanas aínda que demostrando unha gran serenidade e fortaleza. , unha característica que lle confire a teatralidade propia das imaxes da Semana Santa de finais do século XVII. Vimos algunhas fotografías antigas onde esta imaxe aparecía nunha procesión. Aínda que cremos que orixinariamente saíu o Xoves Santo, na citada fotografía víase antes da urna do Santo Enterro. O camarín no que se sitúa foi realizado en 1770 e procedeu dos deseños de Juan Bautista Franco e do mestre de escultura e arquitectura D. Agustín Baamonde, participando tamén os mestres escultores Joaquín de Losada e D. Juan González de Rioboo. execución do conxunto (Estes Rioboos forman parte dunha saga de mestres que traballaron en Lugo ao longo do século XVIII, debido a elas obras tan magníficas como o Altar Maior da igrexa de Nosa Señora de Guimarei en Friol-Lugo). Nesta capela sitúase o monumento o Xoves Santo.

Pero quizais o testemuño vivo máis actual da presenza da Orde Terceira de San Francisco na Semana Santa de Lugo provén de dous pasos procesionais que estiveron presentes, de xeito documentado e claro, polo menos nos últimos 150 anos. Estes son os da Nosa Señora da Soidade e o Santo Enterro. Desta última diremos que procedía do convento de Santo Domingo de Lugo. Así, o 25 de marzo de 1840, acordouse “Rogar aos gobernadores do bispado, sede vacante, que se dignen gratuítamente a gracia da confraría coa efixie do Corpo de Xesucristo e a urna na que sae. en procesión o Venres Santo como se comprobou no presente ano e quedou do extinto convento de dominicos desta cidade”.

Parece que a petición foi axiña contestada porque uns meses despois a imaxe foi trasladada á Capela da Venerable Orde Terceira. Trátase dunha imaxe articulada preparada para o acto de Desenclavo. É tallado en madeira de nogueira a tamaño natural, os seus brazos están unidos ao tronco mediante xuntas de coiro, o que permite pregar os brazos despois de baixar a imaxe da cruz para colocala na correspondente urna. A obra atribúese ao mestre D.Agustín Baamonde. O Cristo xacente colocarase a mediados do século XIX no retablo maior, aos pés da Virxe da Soidade; En canto á urna procesional, sabemos que a actual substituíu a outra máis antiga, sendo a actual un agasallo da Súa Maxestade a Raíña Isabel II. En primeiro lugar, este paso procesional realizouse a ombros, precisamente como antigamente se realizaban todos os pasos da Semana Santa lucense; Os candelabros e tulipas son de estilo isabelino, moi semellantes aos que se empregaban nas marchas de Semana Santa en Viveiro e formaban parte das marchas primitivas. Posteriormente, engadíronse catro rodas de dúas pezas de artillería tipo “plasencia” de 8 mm. Mod 1874, así como un sistema de xiro dun antigo brazo de artillería. Completouse coa fermosa saia de veludo negro bordada en ouro que recubre a estrutura móbil, estrutura que, por outra banda, foi renovada en varias ocasións, a última a finais dos 90 do pasado século.

Outra marcha que, polo menos desde o século XIX, desfila polas rúas de Lugo é a da Nosa Señora da Soidade. Atópase na súa capela da Orde Terceira e só se pode ver nas procesións do Venres Santo. É unha imaxe de vestir cunha actitude de recollemento propia das Dores do século XIX. Algúns autores relaciónano coa escola santiaguesa, fixando a súa cronoloxía na primeira metade do século XIX. O seu paso preside a procesión denominada “das Caladiñas” ou “do Silencio”, unha procesión na que só acompañan á Virxe mulleres, cada unha cunha vela acesa no máis completo dos silencios. O carro actual substituíu ao orixinal, que tiña formas semellantes ás do Santo Sepulcro, cunha particularidade: levaba un fermoso baldaquino con varas de bronce e un baldaquino de veludo negro con colgaduras e brocados de fío de ouro. No 2007 este Paso desfilou coa marquesiña despois de moitos anos sen saír con el.

E para rematar este apartado dedicado á VOT, comentar que durante os últimos anos do século XIX e principios do XX celebraron os seus oficios de Semana Santa no adxacente convento de San Francisco, o que facilitou a súa conservación. e chegar a nós en estado óptimo. Tamén será durante estes anos cando adquira un protagonismo indiscutible na Semana Santa. Así, en 1914, con motivo do agasallo dun particular dun relicario menesano de prata que contiña unha partícula do Lignun Crucis e seis varas de metal dourado para facer un pavillón ou baldaquín, acordouse levar esta reliquia baixo un baldaquino en 1914. a procesión do Venres Santo.

4.- INICIO DO SÉCULO XX

A principios do século XX había en Lugo, dentro dos cultos da Semana Santa, unha serie de procesións nas que participaban os fieis e que eran herdeiros das confrarías que debían existir nos extintos conventos da cidade. Así temos o Domingo de Ramos pola tarde a procesión da Virxe das Dores e na tarde do Xoves Santo, despois do encerro e aínda cando moita xente visita os nove monumentos -como manda a tradición-, saíu da capela da Soidade a procesión. do Nazareno ou Ecce Homo, tamén chamado “dos Caladiños”. O venres pola tarde tivo lugar, como hoxe, a procesión do Santo Enterro, tamén coñecida como “Vera Cruz” e pola noite, a procesión da Virxe da Soidade ou das “Caladiñas” fixo gala de gran recollemento e devoción. . Queda para o final a procesión denominada “del Encuentro”, da que tentarei facer unha breve descrición. Aínda que dúas procesións reciben o nome de “Encontro”, ambas céntranse en outros tantos episodios do triduo pascual, sendo ambas representadas de xeito diferente en lugares nos que a Semana Santa adquire un protagonismo popular baseado na fe e na historia. O primeiro dos encontros pódese atopar magníficamente representado na Semana Santa vivariense, ou nas terras do Bolo no Santuario da Nosa Señora dos Ermitas. Tamén se puido ver no Portomarín Vello e en incontables lugares que tardarían moito en enumerarse; dicir que se centra no encontro no Calvario, con Cristo, a Santísima Virxe e San Xoán como protagonistas, e as palabras do crucificado: “nai, aquí está o teu fillo” –dedicado á Virxe– e “fillo, aquí está. o teu fillo.” -dedicado a San Xoán-. Esta representación vénse facendo desde hai séculos en todas partes, nalgúns lugares utilizáronse imaxes articuladas (Caso de Viveiro) noutros son imaxes estáticas (As Hermitas e o antigo Portomarín). Outros, como en Lugo, parecen relegados á colocación no monumento dunha imaxe da Virxe e outra de San Xoán que, coa charla do cura, recrearon o momento histórico.

O outro encontro é o que ten lugar na mañá de Pascua entre Cristo Resucitado e a súa nai. En Lugo este acontecemento celébrase nunha fermosa cerimonia que na actualidade está considerada a festa máis antiga da Semana Santa de Lugo. De orixe medieval, esta procesión está moi vinculada co convento de Santo Domingo e co Concello que tiña nun dos seus lados a Capela da súa patroa Nuestra Señora del Rosario. De feito, os feitos comezaron ata hai uns anos ás 7:45 da mañá, cando a procesión coa imaxe da Virxe saíu da igrexa de Santiago -antigo convento dos dominicos de Santa María “A Noba”-, preto da concello cuberto cun veo negro. Estivo precedido do cruceiro parroquial e acompañado pola corporación municipal coa bandeira da cidade de loito, maceros e a banda de música municipal. A imaxe está en camadas que levan catro axentes da policía municipal e detrás un acomodador do concello leva un pequeno envoltorio formado cunha bandeira española; Chegaron a un ritmo determinado á porta norte do templo (isto cambiou co paso dos anos) e entraron na zona da catedral, colocando á Virxe na “Vía Sacra”. Despois e no momento da consagración, tivo lugar un acto moi emotivo: aos acordes da marcha real, a tapa que cobre a forma sagrada no tabernáculo xiraba por si mesma por medio dun curioso mecanismo, deixando ao descuberto a Hostia Sagrada. un momento que aproveitou o acomodador para destapar a imaxe da Virxe e colocar no seu colo ao neno Xesús envolto na bandeira; Tamén nese momento quítase o crepe negro da bandeira da cidade. Isto repetiuse, con leves matices propios de cada época, ano tras ano na nosa cidade ao longo dos últimos séculos e é testemuño vivo da antigüidade da nosa Semana Maior.

Temos un testemuño de especial valor que documenta a antiga Semana Santa Lucense, e traémolo precisamente a este apartado porque foi escrito por esta época a principios do século XX. Contén o traballo que baixo o nome de “Historia de Galiza” dirixiu o docto profesor D. Ramón Otero Pedrayo, concretamente dentro do volume II deste traballo Páxs.642-644:

“A Semana Santa luguesa é a festa posterior ao San Froilán celebrada con maior solemnidade.

Comeza coa misa do Domingo de Ramos, bendición e procesión. Todas as persoas levan o seu ramo: os maiores unha póla de oliveira ou de loureiro, os nenos unhas pólas decoradas con lazos, galletas, doces e laranxas que, cando saen, gardan celosamente para que os maiores non lles quiten adornos tan preciosos; Os mozos pelexan por quen ten o ramo máis grande, algúns semellan árbores reais que poñen en perigo as cordas da lámpada. A igrexa semella un bosque nese día. Na tarde do Mércores Santo, os monumentos están decorados o mellor posible para o día seguinte, día no que se entrega un premio aos mellores.

O Xoves Santo é o día das grandes cerimonias, o Altar Maior, cuberto de lenzos brancos decorados con flores, estampas e escapularios, ten no centro unha escaleira na que se coloca unha custodia de madeira tallada para colocar o Santísimo Sacramento; ao pé das escaleiras a Virxe e San Xoán e no medio unha cruz deitada sobre unha alfombra.

Pola mañá hai misa das dez, ao toque da cal paran todos os traballos para que os veciños poidan reunirse na igrexa. Celébrase nun altar lateral Ao remate, o Santísimo Sacramento lévase baixo un baldaquino á custodia do altar maior. Pola tarde a partir das catro, hai varios Camiños cruciais, algúns moi ben lidos. Ás sete comezan os oficios, cantados por varios señores co cura sentado en dous bancos colocados en ángulo; Cada certo tempo apáganse as velas das escaleiras, unha a unha, e finalmente as dun trípode que suxeita unha especie de triángulo con varias velas. Cando todo está escuro, continúan cantando uns intres e finalmente, despois de que o abade pete nun libro, comezan a aplaudir coas mans. Algunhas persoas piadosas din que se golpearon na cara.

Ás oito da noite parte a primeira das procesións chamada Buen Jesús. Só a poden acompañar os homes, cada un deles leva ao lombo unha gran cruz de madeira, que cando é grande a levan entre dous. Esta procesión está presidida polo Gobernador Civil, o Gobernador militar e o Alcalde, cada un coa súa correspondente cruz, seguidos polos demais homes e ao final está o bispo e uns cóengos. Sae da catedral e percorre algunhas rúas, xuntándose no mesmo lugar (engade que, como acontece hoxe, algunhas procesións saen da catedral, pero os seus pasos proceden doutras parroquias ás que volven cando se reúnen, como neste caso no que o imaxe titular procedía da capela da Orde Terceira).

En Lugo, o Xoves Santo, durante o Encierro, ten lugar un acto especial: o alcalde e o secretario do concello soben ao monumento e examinan o sagrario para comprobar e levantar a acta correspondente a se o Sagrado Alí está realmente depositado o formulario, e Tras pechar o Sagrario na súa presenza, entrégase a chave ao alcalde, quen a levará ao pescozo ata o venres, cando sexa a hora de reabrir o sagrario. Este costume di unha antiga lenda que se instituíu porque un ano, hai moito tempo, ao abrir o Tabernáculo, en lugar da Forma Sagrada atoparon un corno, acto sacrílego que se atribuía aos xudeus que, coa axuda dun dos os seus cómplices, infiltrados O clero da catedral aproveitouse de tal ousadía. Entón, o concello da cidade que se autodenomina “cidade de Sacramento” quixo intervir para que feitos coma este non se repitan. Unha cerimonia semellante a esta tamén se fai noutras localidades de Galicia como Pontevedra e Vilagarcía, non sabemos se é para imitar o que se fai en Lugo.

Unha vez concluídas as cerimonias matinais, segundo o costume moderno, comezan as "horas da vela" diante do Santísimo Sacramento. Ás catro da tarde lávanse os pés con doce anciáns da residencia de maiores. A estes maiores danlles a cada un un vestido novo e un duro; Despois hai un Vía Crucis no Convento dos Franciscanos (Nótese que os franciscanos volverán a Lugo medio século despois da exclaustración. Sendo bispo de Lugo De los Ríos Lamadrid e ocupando o antigo seminario de San Lorenzo na Praza Maior).

O Venres Santo pola mañá están os Servizos e cando se fai o “desbloqueo”, o alcalde e o secretario volven examinar o sagrario e dar fe de que a Sacra Forma está alí. Despois está o culto á cruz en todas as igrexas.

Ás dúas da tarde comeza o sermón das sete palabras nun convento relixioso (antes da desamortización no convento dos dominicos de Santo Domingo), coa capela na escuridade e no altar maior a cruz, o Doloroso e San Xoán (Sermón de o Encontro, acto que antigamente se celebraba na porta do convento de dominicos na praza de Santo Domingo); Este sermón remata ás tres, hora na que expira o Redentor.

Ás cinco faise un sermón sobre o Desenclavo na Capela da Soidade (pertencente á Venerable Orde Terceira de San Francisco) que é predicado por un frade franciscano e de alí parte a procesión do Santo Enterro. Nela os fieis van en dúas filas de tres de profundidade, comezando polas damas e mozos da Acción Católica, e despois os asociados da Orde Terceira con escapulario e cordón, e polo medio van os sacerdotes que levan os distintos pasos da paixón (cadros coas estacións do Vía Crucis) escoltados por nenos vestidos de nazarenos; No medio está a urna, escoltada por soldados zapadores, tres nenos vestidos que representan a María Magdalena, María a Virxe de Lázaro e San Xoán andan detrás da urna; As filas que seguen son de homes, levando no medio á Virxe das Dores, que é escoltada pola Garda Civil; despois seminaristas e ao remate, o desfile.

O Sábado Santo é como en todas partes.

Antigamente había xente que non comía dende a mañá do xoves ata o sábado pola mañá, que se chamaba “Ayuno do Traspaso”.

"O Domingo de Pascua é o "Día das Merendas" e todo ten un aire de festa".

Esta descrición cóntanos perfectamente os acontecementos da Semana Santa lucense nos primeiros anos do século XX. Engadiremos que no rural, sen esquecer esa realidade lucense urbana pero moi rural ao mesmo tempo, os actos da Semana Santa xiran fundamentalmente arredor da oración dos “Calvarios”. Quixera mencionar aquí, polo seu especial valor histórico, o Vía Crucis de San Vicente do Burgo, con cinco cruceiros conservados colocados ao longo do Camiño Primitivo de Santiago; San Salvador de Outeiro, do que só queda un cruceiro preto do núcleo principal da parroquia; San Xoán do Campo, polo “Camiño Real” de Lugo a Portomarín, un deles consérvase en Seoane, e outro recentemente colocado xunto á igrexa parroquial de Santa Marta de Fixós, antigo anexo de San Xoán; San Martiño de Carballido, con tres cruces que van dende os 111cm ata os 2m. colocado preto da igrexa parroquial; Santa María de Gondar, da que se conserva unha cruz de 140 cm de altura, de sección cuadrangular típica e arestas achaflanadas, base prismática realizada nun só bloque; San Pedro de Labio onde se conservan un total de 8 cruceiros, un deles coa data de construción do Vía Crucis 167... e as letras IRS correspondentes á estación; Pedreda, a carón dunha estrada consérvase un cruceiro, únicos restos do antigo Vía Crucis; Santiago de Saa, Vía Crucis no muro de peche do adro parroquial, consérvanse un total de sete cruceiros, pero quizais o mellor conservado sexa o da parroquia de Santa Cristina de San Román, da que se conservan un total de 10 cruceiros en a súa localización e restos doutros, entre eles, o mellor conservado é o correspondente á XIV ou estación final. Esta cruz de pedra granítica é de boas proporcións, 1'40m. Alto, de sección romboidal e remates saíntes rematados en bólas, no anverso hai un rebaixe para colocar a imaxe do descenso. O conxunto érguese sobre tres chanzos de cachotería de lousa de planta rectangular coroada por un zócalo de granito da mesma forma. O resto dos cruceiros sitúanse no final do adro da igrexa parroquial.

Outro testemuño importante que chegou ata nós trata sobre a vestimenta dos penitentes. Xa falamos dos antigos “Sudos” que eran simplemente sabas de liño que se colocaban sobre o corpo e se ataban á cintura cunha corda de esparto. Estes penitentes levaban coroas feitas de espiños que, cavando na carne, facían saír o sangue e empapaban as sabas, creando un espectáculo de marcado patetismo. Pero o hábito máis frecuente na Semana Santa lucense era moi semellante ao que aínda hoxe usan os penitentes do Santuario da Nosa Señora das Ermidas do Bolo (Ourense). É unha túnica de saco, marrón ou morado segundo a confraría ou paso, cunha capucha da mesma cor que ten dous ocos para os ollos, a cintura está cinguida cun cordón específico para cada devoción, complétase cunha cruz de madeira que o penitente leva ao ombreiro -outros, porén, levan fardos de cera- e adoitan levar unhas sandalias nos pés, cando non van descalzos.

Este é un resumo da historia da Semana Santa lucense ata os anos da República e da Guerra Civil, na que non hai ningún cambio digno de mención. Despois da Guerra, a afluencia aos desfiles procesionales aumentou notablemente, multiplicando o número de devotos penitentes aos que se sumaron os mozos da Frente da Xuventude portando grandes cruces ao ombreiro, entre elas a da Capela de San Froilán na Catedral de Lugo, que ten unha altura de cinco metros e un travesaño de tres metros.

5.- ACTUALIDADE

Aínda que se cre que na posguerra se produce unha profunda transformación social que leva consigo o rexurdimento dos oficios da Semana Santa, deterse nisto sería simplificar o feito da transformación dos servizos públicos da Igrexa. de Lugo Pois hai que contemplar outras condicións dentro dun estudo serio, sendo estas, se cabe, máis transcendentais no rexurdir das devocións penitenciales nunha pequena cidade de provincia como Lugo nos anos corenta, cidade que comeza a medrar da man. da man de grandes sectores rurais que incrementan o tecido urbano, esixindo contribuír á vida cotiá cos seus costumes e tradicións máis arraigadas. A isto sumaranse outras persoas chegadas de distintos puntos da xeografía española que tamén contribuirán á realización do que serán os magníficos desfiles procesionales de hoxe. Trátase, pois, dun fenómeno rural-urbano como o é a idiosincrasia da cidade de Lugo.

AS CONFRARÍAS DA SEMANA SANTA LUCENSE

Entre os desfiles procesionais que se celebran dentro da Semana Santa Lucense, conclúen co desfile do Santo Entierro, onde se dan cita todas as confrarías da Semana Santa Lucense, convertendo as rúas da cidade nunha mostra da máis profunda tradición, por medio de obras de arte de gran valor. Esta procesión parte o serán do Venres Santo desde a Praza de Santa María, para percorrer a Praza Maior, rúa da Raíña, Santo Domingo, rúa de San Marcos, rúa Montevideo, rúa Bolaño Ribadeneira, ata chegar á Praza do Santo Domingo. , lugar no que estas celebracións son dende tempos afastados do Renacemento, entre os conventos das ordes mendicantes onde franciscanos e dominicos sempre traballaron para preparar os actos do Triduo Pascual.

CONCLUSIÓN

Como vemos, ao longo deste repaso da Semana Santa de Lugo atopamos datas que marcan dende hai tempo non só o futuro da cidade de Lugo, senón tamén o de toda a súa contorna, e que non son, como din algúns, un invento. copiado doutras latitudes nos anos 40 do século XX. Son, pola contra, a manifestación popular masiva máis antiga de carácter lucense, froito dunha evolución ao longo dos séculos. Hoxe recuperáronse numerosas tradicións antigas, entre as que ocupa un lugar especial a Vía Lucis, que hoxe substitúe ao antigo Vía Crucis que remataba no Sepulcro. Pola contra, a Vía Lucis remata co Rexurdimento. Esta Vía Lucis rezase na tarde do Venres de Dores pola pasarela da Muralla Tamén se recuperou a procesión das Dores, pola noite do Domingo de Ramos, que trae lembranzas da organizada pola VOT no século XVII.

José Manuel Abel Expósito